Czy celnik ma prawo przeszukać mieszkanie bez nakazu?

Niedawno celnik dokonał przeszukania mojego mieszkania, pomimo niemożności przedstawienia stosownego nakazu sądowego oraz pomimo moich sprzeciwów. Czy miał do tego prawo? Pragnę zaznaczyć, że nie towarzyszył mu żaden policjant.

Mariusz M.

Stosownie do brzmienia art. 72 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej w celu realizacji takich zadań, jak rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń związanych z naruszeniem przepisów dotyczących wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyprowadzania z jej terytorium towarów objętych ograniczeniami lub zakazami obrotu ze względu na bezpieczeństwo i porządek publiczny lub bezpieczeństwo międzynarodowe, w szczególności takich jak odpady, substancje chemiczne i ich mieszaniny, materiały jądrowe i promieniotwórcze, środki odurzające i substancje psychotropowe, broń, amunicja, materiały wybuchowe, prekursory materiałów wybuchowych podlegające ograniczeniom oraz towary i technologie o znaczeniu strategicznym, jak też przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz niektórych innych czynów zabronionych, funkcjonariusz Służby Celnej ma prawo m.in. zatrzymywania i przeszukiwania osób, zatrzymywania rzeczy oraz przeszukiwania pomieszczeń, bagażu, ładunku, środków transportu i statków w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego.

Z kolei ta ostatnia ustawa w art. 220 § 1 stanowi, że przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie - także inny organ (taką zaś ustawą jest m.in. ustawa o Służbie Celnej, organem zaś funkcjonariusz Służby Celnej). Co prawda § 2 przewiduje, że co do zasady osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone, należy okazać postanowienie sądu lub prokuratora, lecz na zasadzie wyjątku – uregulowanego w § 3 - w wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania może przeprowadzić przeszukanie, acz przy tej okazji winien okazać nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwrócić się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć.

W praktyce przedmiotowe uprawnienie jest często nadużywane, a wyjątek przeradza się w regułę. Czy do takiego nadużycia doszło w Pana przypadku, prawdopodobnie wie Pan sam najlepiej.