Przejdź do głównych treściPrzejdź do wyszukiwarkiPrzejdź do głównego menu
piątek, 29 marca 2024 00:35
Reklama
Reklama baner reklamowy word biała podlaska

Śladami podlaskich rodów: Mroczna klątwa dworu w Toporowie

Dzieciobójstwo, morderstwa, kalectwa, choroby psychiczne, nieudane małżeństwa, niegospodarność, bankructwa. Wszystkie te nieszczęścia związane są z jednym miejscem - dworem w Toporowie pod Łosicami. Niegdyś piękny majątek należący do najszlachetniejszych rodów Rzeczpospolitej obecnie popada w ruinę, wciąż skrywając mroczne tajemnice. Na przykład wielu zadaje pytanie, czy park wokół dworu do dziś nie jest powojennym, nieoznakowanym cmentarzem, pełnym ludzkich szczątków?
Śladami podlaskich rodów: Mroczna klątwa dworu w Toporowie

Wieś Toporów zaprasza w swe progi czerwoną dachówką na dwóch równoległych rzędach zadbanych, parterowych domków. Ale nie jest to długodystansowa gościnność, bowiem po niecałym kilometrze asfalt się urywa. Dalej samochód przetacza się przez ubłoconą i dziurawą drogę aż w końcu wspina się na mały kamienny mostek z krzywą, strawioną przez rdzę bramą wjazdową.


Za groblą rozdzielającą wysychające stawy zaczyna się potężny, gęsty i mroczny nawet w słoneczne dni las, który od dawna sam sobą zarządza. Pokazują to dobitnie chociażby owocowe krzewy wijące się po ziemi wokół gałęzi, zdegradowanych przez wiatr do samej ziemi.
I w środku tego lasu, na placu nad którym pochylają się grube pnie drzew, stoi on. Okaleczony, szczerbaty, wybrakowany i rozgrabiony. Ceglany, zabytkowy dwór. Piętrowy budynek z dwoma szerokimi skrzydłami jest obecnie w fatalnym stanie, choć kiedyś to było nie do pomyślenia. - Jakie to było wspaniałe, przepiękne miejsce! Park był taki zielony, potężne drzewa, wszędzie kolorowe kwiaty, trawa równo przystrzyżona, wokół dworu usypane piaskiem ścieżki. Zjeżdżali się tu eleganccy panowie, tacy piękni… A panie, to miały suknie do samej ziemi! – Tak przedwojenny dwór wspomina w rozmowie ze „Słowem Podlasia” Lucyna Szymaniuk, która już prawie dziewięćdziesiąt lat mieszka w Toporowie. Jej rodzinny dom leży najbliżej dworskiego parku, który ona pamięta jeszcze z dzieciństwa. (...)

Majątek w Toporowie został założony w XVI wieku przez marszałka wielkiego litewskiego, Jana Jurjewicza Zabrzezińskiego herbu Leliwa, właściciela Międzyrzeca i Białej Podlaskiej. Wówczas jeszcze folwark ten nazywał się „Chmiele”. Potem posiadłość przeszła w ręce starego, możnego litewskiego rodu Kiszków. Ślady wałów obronnych, zbudowanych przez nich, zachowały się do dzisiaj. Kolejną familią, która weszła w posiadanie majątku, byli sławni w całej Rzeczpospolitej Ossolińscy herbu Topór, skąd wzięła się nazwa Toporów, używana obecnie. Właśnie za czasów chorążego podlaskiego, Józefa Ossolińskiego, pod koniec osiemnastego wieku wybudowano murowany, klasycystyczny dwór, w tej formie, której pozostałości możemy podziwiać współcześnie. Po śmierci magnata Toporów przejął jego syn, Kazimierz Ossoliński, który na początku godnie kontynuował piękną tradycję rodu - dosłużył się stopnia pułkownika w armii koronnej, został posłem na sejm i wysoko postawionym urzędnikiem. Ale na wszystkie jego sukcesy i osiągnięcia cieniem rzuciła się rodzinna tragedia, którą tak opisał w swojej kronice Władysław Wężyk: Pan podkomorzy (Kazimierz) był od pewnego czasu w bardzo cierpkim humorze. Łajał sługi, nudził się w domu, niechętnie widywał gości, surowo się bardzo obchodził z dziećmi. Że zaś syn Franciszek w częstszych był z nim stosunkach od córek, zły humor ojca miał się zemleć na nim. (...)

Po śmierci Kazimierza Ossolińskiego Toporów stał się areną bezpardonowej i skomplikowanej walki o majątek między córkami magnata. Dyrektor Archiwum Państwowego w Siedlcach, Grzegorz Welik, w swoim artykule dot. historii folwarku wspomina, że dwie siostry tragicznie zmarłego Franciszka nie dość, że postradały zmysły to na dodatek nieszczęśliwie wyszły za mąż. Spadkowy węzeł gordyjski, który był efektem pretensji do majątku ich, ich mężów, oraz wdowy po Kazimierzu - Antoniny Ossolińskiej, rozciął dopiero w iście szlacheckim stylu niejaki Józef Kuszell. Mąż jednej z córek Ossolińskich metodą znaną z „Pana Tadeusza” po prostu najechał, zajechał i wziął przemocą podlaskie włości, stając się w ten sposób panem na Toporowie. I choć jego samego żadne nieszczęście nie dosięgło, to los jego dzieci był nie do pozazdroszczenia. I tak, pierwszy syn Kuszella popełnił samobójstwo, drugiego po rozpadzie małżeństwa pogrążył alkohol i słabość do kobiet, trzeci zaś zamiast gospodarzyć tracił czas na grze w karty i polowaniach. (...)

- Mój dziadek, Alfred Wiktor Węgliński, wszedł w posiadanie Toporowa poprzez małżeństwo z Marią Wężykową, która wniosła ten majątek ziemski w posagu. – mówi w rozmowie ze „Słowem Podlasia” Jacek Kobyliński, wnuk kolejnego właściciela folwarku pod Łosicami. - Muszę przyznać, że dziadek nie był dobrym gospodarzem. Owszem, próbował jeszcze przed I Wojną Światową przebudować majątek i w tym celu zaciągnął pożyczkę na dług hipoteczny w Towarzystwie Kredytowo-Ziemskim. Niestety, rzadko bywał na miejscu, za to lubił podróże i bogate życie. To jak prowadził gospodarstwo w połączeniu z działaniami wojennymi doprowadziło Toporów do bankructwa. Wkrótce Towarzystwo za długi przejęło cały majątek i w ten sposób dziadek stracił Toporów. Musiał wyprowadzić się do Łosic, gdzie mieszkał do śmierci i został pochowany na miejscowym cmentarzu, w naszym rodzinnym grobowcu. – opowiada Jacek Kobyliński i zaraz dodaje, gorzko żartując: - Upadek finansowy mojego dziadka to chyba kolejny dowód na to, że rzeczywiście jakaś klątwa wisi nad tym dworkiem. Dość powiedzieć, że jego pierwsza córka zmarła w wieku 2 lat, a druga trafiła do szpitala psychiatrycznego po tym, jak jej mąż popełnił samobójstwo. Nieszczęście ominęło trzecią córkę, moją mamę Wandę. Ale za to przekleństwo dosięgnęło naszych pamiątek rodowych. Srebra herbowe, które mimo bankructwa udało się wówczas uratować, zostały nam skradzione parę lat temu i nie udało się ich odzyskać. Tak, ten dwór od początku był nieszczęśliwym miejscem, wystarczy popatrzeć jak wygląda dzisiaj. – podsumowuje przodek Alfreda Węglińskiego. (...)

W 1944 roku naziści wycofujący się pod naporem Armii Czerwonej, założyli w Toporowie szpital polowy Wermachtu. Ale zdaniem Lucyny Szymaniuk, na terenie parku wokół dworu znalazło się miejsce nie tylko dla tych, którzy mieli jeszcze szansę na przeżycie. - Nigdy nie zapomnę tego widoku, jak Niemcy wieźli swoich na pakach samochodów. Przez wieś jechały ciężarówki wojskowe, załadowane trupami. Krew płynęła z tych aut jak woda. Żołnierze byli powrzucani bezwładnie na kupę i wszystkich ich wieźli w stronę dworu. A potem ciężarówki wracały puste. – wspomina Szymaniuk, sugerując, że hitlerowcy właśnie w parku chowali pośpiesznie swoich współziomków. Jej zdaniem nie dokonano żadnych badań w tym zakresie na tym terenie i naziści wciąż leżą pod murami dworu. Faktem jednak jest, że dowodów na istnienie masowych grobów żołnierzy Wermachtu w Toporowie nie ma. (...)

Dwór w Toporowie przetrwał wojenną zawieruchę i władze PRL kilkukrotnie przymierzały się do wykorzystania znacjonalizowanego majątku, który na mocy ówczesnego prawa odebrano przedwojennym właścicielom. Miejsce to należało kolejno do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, Powiatowego Zarządu Dróg, oraz lokalnego Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa. Żadna z tych instytucji nie wykorzystywała dworskiego budynku, poprzestając na zabezpieczeniu zabytku. Jedynie w latach sześćdziesiątych w przydworskim parku założono bażanciarnię, a stawy regularnie zarybiano. Ale i to po jakimś czasie się skończyło i wraz z upadkiem komunizmu włości były w opłakanym stanie. (...)

Cały artykuł przeczytacie w papierowym i elektronicznym wydaniu Słowa Podlasia, z 10 marca


Podziel się
Oceń

Napisz komentarz
Komentarze
Henryk H. 08.04.2020 19:38
W trochę lepszym stanie był zdewastowany Zespół Dworski w Czeberakach , obecnie wszystko jest pięknie odbudowane przez nowego , włąściciela !!!

Danuta 19.03.2020 14:29
Do szkoły tam chodziłam :) oj nie wiedziałam że ma taką dziwną / straszną historie .

Danuta 19.03.2020 14:46
pomyliłam się ...szkoła była w pałacu w Chotyczach

Pelikan 19.03.2020 11:45
Bardzo ciekawy tekst Igorze.

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Reklama
Reklama
Reklama
KOMENTARZE
Autor komentarza: ZakrześTreść komentarza: Najlepsza akademia w regionie jest w Radzyniu.Data dodania komentarza: 28.03.2024, 13:55Źródło komentarza: Szymański i spółka wywalczyli finały MEAutor komentarza: PrzeKoTreść komentarza: Marszałek wspiera tych którzy się do niego zwracają z prośbą o wsparcie :) Na stadion już dał 10 mln. Da na imprezy masowe pod warunkiem, że ktoś wytrzeźwieje po bankiecie na loży vipów i napisze wniosek. Z tym może być jednak problem jak z tą prośbą o wsparcie.Data dodania komentarza: 28.03.2024, 13:54Źródło komentarza: Marszałek obiecał pieniądze, trzeba złożyć wniosekAutor komentarza: Ksiądz IgnacyTreść komentarza: Most powinien być nazwany imieniem wielkiego Polaka. Jednym z takich jest Świętej Pamięci Pan Generał Wojciech Jaruzelski .Data dodania komentarza: 28.03.2024, 12:30Źródło komentarza: Dwóch kandydatów na patrona mostu na KrznieAutor komentarza: kibic PodlasiaTreść komentarza: Szkoda, że marszałek na stałe nie wspiera Podlasia, tak jak słabsze od bialskiej drużyny piłkarskie. No ale w Białej rządzą jego polityczni wrogowie.Data dodania komentarza: 28.03.2024, 12:20Źródło komentarza: Marszałek obiecał pieniądze, trzeba złożyć wniosekAutor komentarza: bialszczaninTreść komentarza: To pytanie do rektora Nitychoruka, który zaraz po śmierci Bergiera doprowadził do wycofania drużyny - wizytówki uczelni z rozgrywek ligowych.Data dodania komentarza: 28.03.2024, 12:12Źródło komentarza: Poznały rywalki
Reklama
Reklama