Na terenie dzisiejszego dworca kolejowego w Białej Podlaskiej rozciągały się kiedyś obszary leśne, które przecinała dawna ulica Dokudowska, odbiegająca od ulicy Łomaskiej za Krzną w kierunku południowo-wschodnim. Powstanie dworca w mieście nad Krzną ściśle związane jest z budową Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Kilka słów o historii tej linii. Została ona wybudowana w latach 1866-1867 z inicjatywy przedsiębiorcy i bankiera Leopolda Kronenberga. Po Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Kolei Warszawsko-Petersburskiej była to trzecia linia, która powstała na terenie ówczesnego Królestwa Polskiego.
Oficjalnie uruchomiona została 27 września 1866. W styczniu 1871 zbudowano linię, łączącą Terespol z Brześciem, a w latach następnych znacząco rozbudowano sieć kolejową na terenach późniejszej II Rzeczypospolitej, co dało bezpośrednie połączenie z Moskwą i Kijowem. Rosjanie prowadzili ją tak, by mijała większe miasta i osady. Była to inwestycja o znaczeniu militarno-gospodarczym. By zapewnić swobodę rozładunku oraz szybkie dotarcie armii w przypadku buntu mieszkańców grodu lub osady, stacje kolejowe lokowane były w odległości 2-3 km od miast. W 1881 r. Kolej Warszawsko-Terespolska została przejęta przez państwo, co zapoczątkowało proces intensywnej rusyfikacji na wszystkich szczeblach spółki. W 1896 r. linia została połączona z Koleją Nadwiślańską.
Wojenna pocztówka z Białej Podlaskiej, tak wyglądał dworzec jeszcze przed spaleniem w 1915 roku, fot. Ogólnopolska Baza Kolejowa
Biała Podlaska, widok budynku stacyjnego od strony wschodniej, rok 1915, fot. Ogólnopolska Baza Kolejowa
To zdjęcie zrobiono na stacji Biała Podlaska przed 1917 r. fot. Ogólnopolska Baza Kolejowa
Jednym z przystanków na nowo wybudowanej trasie była Biała Podlaska. Pierwotny budynek bialskiego dworca został wzniesiony w roku 1867 i powstał według projektu Alfonsa Ferdynanda Kropiwnickiego. Wraz z budową dworca nazwę ulicy Dokudowskiej zmieniono na Kolejową. Budynek był typowy dla architektury użyteczności publicznej carskiej Rosji, parterowy, rozciągnięty horyzontalnie wzdłuż torów kolejowych, posiadał poczekalnię. W 1915 roku został spalony przez Kozaków, podczas ucieczki Rosjan z terenów obecnego południowego Podlasia. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pojawiła się potrzeba wybudowania nowego obiektu. Stało się to w latach 20. XX wieku. Nowy budynek powstał w stylu okazałego polskiego dworu i częściowo wykorzystywał ruiny po pierwotnym dworcu. Autorem projektu był Władysław Kwapiszewski, a budowę ukończono w 1928 roku.
Budynek murowany z cegły, otynkowany, frontem zwrócony na północ. Na planie prostokąta, dwukondygnacyjny z dwuosiowym szczytem. Elewacja od strony północnej w pierwszej kondygnacji trzynasto-, a drugiej dziewięcioosiowa, szczyt ujęty toskańskimi pilastrami i wolutowymi spływami, zakończonymi kulami, zwieńczony wykrojonym naczółkiem. Na osi znajduje się przedsionek poprzedzony schodami na rzucie półkola. Okna prostokątne, w dolnej kondygnacji zamknięte półkoliście, w trzeciej i dziewiątej osi prostokątne drzwi. Elewacje boczne czteroosiowe, jednokondygnacyjne z dwuosiowymi szczytami o nieregularnym wykroju, poprzedzone aneksami z rodzajem otwartych arkadą ganków na narożach. Elewacja południowa jest natomiast piętnastoosiowa, analogiczna do północnej, bez przedsionka. Dach wysoki, mansardowy, czterospadowy, nad przedsionkiem pulpitowy, kryty blachą. Stylowo budynek nawiązuje do renesansu, ale reprezentuje międzywojenny „styl narodowy”. W środku znajduje się duży hol z antresolą i kilka pomieszczeń bocznych.
Tak wyglądały pomieszczenia służbowe. Na zdjęciu widoczna kabina do zapowiadania pociągów. Prawdopodobny rok wykonania zdjęcia to 1966, fot. www.myvimu.com
fot. www.myvimu.com
(...)
Źródła: "Najważniejsze obiekty zabytkowe Białej Podlaskiej", Antoni Jodłowski, Biała Podlaska 1998; "Biała Podlaska. Dzieje miasta i jego zabytki", Stanisław Jadczak; "Katalog zabytków sztuki w Polsce. Powiat Biała Podlaska", Katarzyna Kolendo-Korczakowa, Anna Oleńska, Marcin Zgliński, Warszawa 2006; Archiwum Słowa Podlasia; Wikipedia; materiały Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie Delegatura w Białej Podlaskiej
Cały artykuł przeczytacie w papierowym i elektronicznym wydaniu Słowa Podlasia z 25 stycznia
Napisz komentarz
Komentarze