Historia

W Muzeum Południowego Podlasia można obejrzeć niezwykle interesującą wystawę zatytułowaną „Lata 20… Lata 30… Biała i jej mieszkańcy w dwudziestoleciu międzywojennym”. Dzięki tej wieloaspektowej prezentacji można zajrzeć do ziemiańskiego apartamentu, modnej kuchni inżynierowej czy saloniku żony urzędnika. Chcąc poznać życie, jakie wiedli pradziadkowie i dziadkowie, warto obejrzeć zdjęcia i eksponaty niegdyś należące do osób mieszkających w Białej Podlaskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

W naszym cyklu mieliśmy opisywać te mniej oczywiste zabytki Białej Podlaskiej. Tym razem jednak zrobimy wyjątek i zabierzemy Was w krótką podróż po historii pałacu Radziwiłłów, z którego przecież słynie nasze miasto. To nic, że po samym zamku zostało niewiele, ale za pomocą źródeł historycznych, rycin i grafik odtworzymy jego wygląd z czasów świetności. Na szczęście w założeniu pałacowo-parkowym możemy do dziś podziwiać, poradziwiłłowskie budynki oraz fortyfikacje, które przecież nie tak dawno zostały pięknie zrewitalizowane. A sam teren wciąż jest gratką dla archeologów, którzy tylko w zeszłym roku dokonali tu kilku bardzo ciekawych odkryć.

Plac Wolności niegdyś zwany po prostu Rynkiem to jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w Białej Podlaskiej. Znajduje się w samym centrum miasta, a rynek miejski mieścił się tu już od XVI wieku. Przechadzając się wokół placu, można natrafić na namacalne ślady historii. To tutaj stoi jeden z najstarszych bialskich budynków, czyli dom zajezdny wybudowany przez Radziwiłłów. Są XIX-wieczne pożydowskie kamienice, zbudowane z cegieł po rozbiórce Radziwiłłowskiego zamku, są też tragiczne pamiątki II wojny światowej. To tutaj przysiądziemy na ławeczce obok Józefa Ignacego Kraszewskiego i zobaczymy pomnik Niepodległości zwieńczony figurą orła. Latem natomiast posłuchamy koncertów lokalnych artystów i zjemy pyszne lody z jednej z kilku lodziarni wokół placu.

Jan Prokopiuk walczył w czasie I wojny światowej, ale w czasie jednej z potyczek został ranny. Został ewakuowany na leczenie do Moskwy, gdzie pozostał do 1919 r. i ukończył carską szkołę dla nauczycieli. Kiedy wrócił w rodzinne strony został wójtem Kostomłotów. Niestety, wybuchła II wojna światowa, więc Jana wraz z córką zesłano na przymusowe roboty w III Rzeszy. Kiedy udało im się wrócić, całą rodzinę wysłano na ziemie odzyskane. Jan spisał swe wspomnienia w pamiętniku, który powierzył wnukowi – Eugeniuszowi Kuprysiowi.

Przez kilkadziesiąt lat łączyła miejscowości w naszym regionie. Powstała w czasie I wojny światowej, a ostatecznie swój bieg zakończyła w roku 1971. Woziła ludzi i towary, z pewnością dla wielu starszych mieszkańców dzisiejszego powiatu bialskiego była nieodłącznym elementem tutejszego krajobrazu. Bialska Kolej Wąskotorowa, bo o niej mowa, byłaby dziś z pewnością ciekawą atrakcją turystyczną. Niestety coraz trudniej szukać śladów jej funkcjonowania w terenie, bo obecnie żyje głównie tylko w pamięci ludzi, archiwach i na kartach kilku książkowych pozycji. 

Irena w czasie II wojny światowej dostarczała partyzantom broń i żywność, Kazimierz uciekł z transportu do Majdanka, Wiktoria przez opiekę nad chorym i rannym AK-owcem zmarła na tyfus, Dominik wspomagał partyzantów i ukrywał trzodę przed niemieckimi żołnierzami. To jedynie niektóre ze zdarzeń, które miały miejsce w rodzinie Wiktorii Ewy Nasiłowskiej, pochodzącej z miejscowości Pościsze, a mieszkającej w Zaściankach, w gminie Międzyrzec Podlaski.

Zespół Szkół im. Kornela Makuszyńskiego w Małaszewiczach zaprasza na konkurs o żołnierzach wyklętych. 

Istniała tylko 16 lat. Już po trzech latach od uruchomienia zatrudniała 700 osób. W czasie swojej działalności wyprodukowała 1400 samolotów, w 35 typach. Bialscy seniorzy lotnictwa wojskowego, chcą by Podlaska Wytwórnia Samolotów została przez miasto godnie upamiętniona. Okazją ku temu ma być 100.  rocznica jej powstania, przypadająca w przyszłym roku.

Budynek przy ulicy Janowskiej 27 to jeden z wielu w naszym mieście, które niegdyś należały do żydowskiej części bialskiej społeczności. To właśnie tutaj był kiedyś szpital, gdzie leczyli się Żydzi, którzy z przyczyn religijnych, obyczajowych i ekonomicznych nie chcieli być leczeni w szpitalu św. Karola Boromeusza. Jaką historię kryje w sobie dzisiejszy budynek m.in. Urzędu Stanu Cywilnego i bialskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie?

Tadeusz Mikinnik wywodzi się z ziemiańskiej rodziny, jego dziadek Grzegorz był szlachcicem z Mołodeczna. Cała familia miała zostać zesłana na Sybir, ale Grzegorz obiecał, że wyśle do sowieckiego wojska swojego najstarszego syna Konstantego, gdy ten ukończy pełnoletność. To ocaliło ich przed wywózką. 

Kontynuujemy nasz cykl, w którym przypominamy bialskie zabytki, by zachować je od zapomnienia. Tym razem zapraszamy na ulicę Narutowicza, gdzie stoją dwie wyjątkowe kamienice, wybudowane pod koniec XIX wieku. Pierwsza z nich to kamienica „Pod Wieszczami”, na której widnieją popiersia Adama Mickiewicza oraz Juliusza Słowackiego. Druga to tzw. Dom Kijowskiego, gdzie w okresie okupacji hitlerowskiej miał mieścić się klub kultury, a w rzeczywistości znajdował się dom publiczny, z którego korzystali hitlerowcy.

Może byli władcami albo magami. Być może przybyli z Persji lub innego zakątka świata. O trzech królach, którzy przybyli przywitać na świecie Jezusa wiadomo niewiele. Ale zasadnicze pytani brzmi: czy istnieli?

W drugiej odsłonie naszego cyklu „Spacerem po zabytkach” zajmiemy się dawnym szpitalem św. Karola Boromeusza przy ul. Warszawskiej 15, w którego części mieści się obecnie redakcja Słowa Podlasia. Główny budynek zajmuje zaś siedziba bialskiej Caritas Diecezji Siedleckiej. Historia szpitala sięga początku XVIII wieku, a pierwotnie znajdował się tutaj klasztor sióstr szarytek, ufundowany przez Karola Stanisława Radziwiłła. Zakonnice zostały sprowadzone aż z Paryża przez biskupa łuckiego i brzeskiego Aleksandra Wyrzykowskiego.

To była jedna z najbardziej brawurowych akcji Armii Krajowej. Polski wywiad zdobył niewybuch rakiety V-2, jednej z największych tajemnic III Rzeszy. Pocisk znaleziono na nadbużańskich bagnach w okolicach Sarnak, a potem przewieziono go do Wielkiej Brytanii. O kulisach trudnej operacji wojskowej opowiada bialczanin – Adam Myrcha, którego wuj – ks. Marian Myrcha uczestniczył, jako wywiadowca, w dostarczeniu pocisku do Warszawy.

W Terespolu, przy skrzyżowaniu Alei Marzeń i ul. Stefana Żeromskiego, odsłonięto pomnik poświęcony ofiarom stanu wojennego. Powstał dzięki inicjatywie mieszkańców miasta oraz Fundacji Combat Alert, która od grudnia ma swoją siedzibę w mieście.