Pożar w Białej. Łotry podpaliły stodółkę na ulicy Krzywej

W czasach, gdy wielu nie umiało czytać, a ci, którzy umieli, nie mieli co czytać po polsku, Gazeta Świąteczna przychodziła do domów co niedzielę, przynosząc wieści ze świata i sąsiedztwa, słowa pokrzepienia i przestróg, opowieści z życia i porady na codzienność. W efekcie stała się zdecydowanym liderem wśród krajowych periodyków ludowych początku XX wieku.

W cyklu Wieści z minionej niedzieli podajemy teksty wybrane z wydań sprzed lat stu (i więcej). Chcemy nie tyle te historie przypomnieć, co i język. Niech to będzie podróż w czas, gdy rząd carski pisał tylko po rosyjsku, ale lud – po swojemu.

Dzisiejszy artykuł, „Pożar w Białej”, pochodzi z sierpnia 1905 roku. Podajemy go bez upiększeń – z zachowaniem pisowni, składni i ducha czasów, kiedy to „wieś rozbrzmiewała pieśnią nabożną”, a „rozbójnicy nocą stawali na gościńcu”.

Pożar Białej. Już od pewnego czasu w Białej, sporém mieście powiatowém w gubernji siedleckiej, znajdowano tu i ówdzie kartki z zawiadomieniem, że miasto będzie spalone. Jakoż we środę 9 sierpnia o pół do 11-éj wieczorem jakieś łotry podpaliły stodółkę w domostwie Asza przy ulicy Krzywej.

Ogień bardzo szybko rozszerzył się na sąsiednie zabudowania i zaczął posuwać się coraz dalej a dalej, przerzucając się z jednego domu na drugi. Rozbudzeni mieszkańcy palących się lub zagrożonych pożarem domów ratowali rzeczy z mieszkań. Wkrótce nadeszła kompanja piechoty, ale żołnierze mając z sobą karabiny nie mogli iść do walki z pożarem i wzięli się do pilnowania rzeczy powyrzucanych z mieszkań na ulicę. Dopiero w półtorej godziny po wybuchu ognia zgromadziła się straż ogniowa ochotnicza, ale marna była jej robota.

Beczki porozsychane, sikawki popsute, brak koni, a w studniach wody, wreszcie nieład wśród ratowników, sprawiły, że pomoc ich mało co była warta. Dopiero później, kiedy przybyła straż ogniowa z fabryki Rabego z dwiema sikawkami, ratunek stał się skuteczniejszy. Ale wkrótce większa część ratowników odpadła.

Oto zaczął się palić browar; wielu rzuciło się po złodziejsku na wynoszone z jego piwnic beczki z piwem i wypróżniali je, aż się popili. Taka sama pijatyka była i koło palącej się miodosytni. Smutnie to wszystko świadczy o niektórych mieszkańcach Białéj; warci oni są chyba nazwy nie ludzi, ale bydląt.

Pożar trwał do rana, a zgliszcza tliły się jeszcze przez cały czwartek aż do późna w nocy. Spaliło się 50 budynków drewnianych w uboższej części miasta. Zbrodniarze grożą podobno dalszém podpalaniem miasta i rozrzucają zawiadomienia o tém. Czyżby nie było na nich sposobu?

CZYTAJ TEŻ:

• Królewskie oblicza w medalach
• Kapliczki i krzyże przydrożne województwa lubelskiego
• W poszukiwaniu ostatniego rabina. Dom w Sarnakach pod lupą IPN
• Pałac Potockich i Dom Ksieni wśród wyróżnionych zabytków Lubelszczyzny! (GALERIA ZDJĘĆ)