Tydzień z dziejów regionu [15-21 grudnia]. Od Łosic po Radzyń Podlaski

15 grudnia

15 grudnia 1943 roku – na terenie objętym działalnością placówki Armii Krajowej w Łosicach doszło do zamachu na funkcjonariusza niemieckiego aparatu okupacyjnego. Akcja miała charakter zbrojnego wystąpienia przeciwko przedstawicielowi niemieckich służb bezpieczeństwa i była elementem prowadzonej przez AK walki dywersyjnej. Zamach nie zakończył się likwidacją struktur okupacyjnych, jednak został przez władze niemieckie uznany za poważny akt oporu. Dwa dni później Niemcy przeprowadzili publiczną egzekucję w Siedlcach, traktując ją jako odwet za działalność podziemia. Mija 81 lat.

15 grudnia 2002 roku – w Białej Podlaskiej zmarł Jerzy Chorąży, prawnik i polityk, senator III kadencji, urodzony 3 maja 1949 roku w Janówce (gmina Piszczac). W latach 90. związany był z życiem publicznym regionu bialskopodlaskiego, a jego działalność parlamentarna przypadała na okres intensywnych przemian ustrojowych w Polsce. Mijają 22 lata od jego śmierci.

15 grudnia 2020 roku – w wieku 73 lat zmarł Jerzy Maśluch, starosta parczewski, samorządowiec od lat związany z powiatem parczewskim. Pełnił swoją funkcję do ostatnich dni życia. Mija 4 lata.

16 grudnia

16 grudnia 2021 roku – w Łosicach odbył się pogrzeb Marii Grochowskiej, zasłużonej nauczycielki, działaczki społecznej i animatorki kultury Ziemi Łosickiej. Urodziła się 5 września 1933 roku w chłopskiej rodzinie we wsi Mężenin nad Bugiem. Przez wiele lat była związana z łosicką oświatą, gdzie zapisała się w pamięci uczniów jako nauczycielka wymagająca, ale oddana i zaangażowana. Równolegle aktywnie działała społecznie – współtworzyła inicjatywy kulturalne, wspierała wydarzenia lokalne, dbała o zachowanie pamięci o historii i obyczajach regionu. Współpracowała z instytucjami kultury i środowiskami społecznymi, będąc jedną z osób, które po wojnie współtworzyły codzienne życie miasta. Mija 4 lata od jej pogrzebu.

17 grudnia

17 grudnia 1943 roku – w Siedlcach Niemcy przeprowadzili publiczną egzekucję w odwecie za działalność polskiego podziemia. Wśród rozstrzelanych znaleźli się Tadeusz Perycz oraz jego synowie Jan i Stanisław – osoby związane z konspiracją na terenie dzisiejszego powiatu łosickiego. Egzekucja była elementem fali terroru wymierzonej w zaplecze Armii Krajowej na południowym Podlasiu i miała zastraszyć lokalną ludność. Represje te dotknęły bezpośrednio środowiska związane z placówką obejmującą Łosice i okoliczne wsie. Mija 81 lat.

17 grudnia 1978 roku – w Kąkolewnicy (powiat radzyński) urodził się Marek Woch, prawnik i polityk, w latach 2023–2024 zastępca Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, od 2024 lider ruchu Bezpartyjni Samorządowcy, od 2025 prezes Stronnictwa Pracy. Kandydat na urząd prezydenta RP w wyborach w 2025. Mija 46 lat.

18 grudnia

18 grudnia 1947 roku – o świcie został aresztowany Albin Leończuk ps. „Wrzos”, żołnierz podziemia niepodległościowego, członek oddziału WiN dowodzonego przez kpt. Władysława Łukasiuka „Młota”, działającego m.in. na terenie dzisiejszego powiatu łosickiego.

Leończuk urodził się w 1916 roku w Litewnikach Nowych. Pochodził z rodziny chłopskiej, silnie związanej z tradycją unicką – jego dziadek był represjonowany za obronę wiary i odznaczony Medalem Papieskim oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

Albin Leończuk w czasie II wojny światowej uniknął wywózki na roboty przymusowe do Niemiec, uciekając z transportu. Od 1941 roku działał w konspiracji, a po 1945 roku pozostał w podziemiu, sprzedając posiadane kosztowności na zakup broni dla oddziału. W grudniu 1947 roku, po krótkim pobycie na Dolnym Śląsku, wrócił w rodzinne strony i następnego dnia został zatrzymany. Po aresztowaniu przewieziono go do Konstantynowa, gdzie był brutalnie przesłuchiwany. Nie złożył zeznań obciążających współtowarzyszy ani nie ujawnił miejsc ukrycia broni. Wyrokiem Sądu Rejonowego został 20 lutego 1948 roku skazany na karę śmierci. 7 kwietnia 1948 roku wyrok wykonano przez rozstrzelanie. Miejsce pochówku do dziś pozostaje nieznane.

Mija 77 lat od jego aresztowania.

19 grudnia

19 grudnia 1939 roku – zmarł hrabia Bronisław Feliks Korwin Szlubowski, właściciel dóbr radzyńskich i ostatni przedstawiciel rodu zarządzający majątkiem w Radzyniu Podlaskim przed II wojną światową. Jego śmierć symbolicznie zamyka okres prywatnej własności zespołu pałacowo-parkowego w Radzyniu Podlaskim. Mija 86 lat.

20 grudnia

20 grudnia 1895 roku – urodził się Teofil Gabryszuk, pochodzący ze wsi Zabiele koło Radzynia Podlaskiego. Dorastał w realiach zaboru rosyjskiego, w środowisku chłopskim, gdzie pamięć o powstaniach i dążeniu do niepodległości była nadal żywa. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości związał swoje życie z pracą na rzecz lokalnej społeczności, osiadając m.in. w Marianówce na terenie dzisiejszego powiatu parczewskiego.

W okresie II Rzeczypospolitej aktywnie uczestniczył w życiu społecznym i obywatelskim, łącząc codzienną pracę z działalnością na rzecz odrodzonego państwa. Jego biogramy wskazują na zaangażowanie w sprawy publiczne oraz postawę, która wpisywała się w model lokalnego działacza niepodległościowego – zakorzenionego w swojej „małej ojczyźnie”, a jednocześnie świadomego odpowiedzialności wobec państwa polskiego.

Za swoją postawę i działalność został uhonorowany państwowym odznaczeniem, co potwierdzają zachowane wykazy osób odznaczonych Krzyżem lub Medalem Niepodległości. Jego życiorys stanowi przykład losów pokolenia urodzonego jeszcze pod zaborami, które dorosłość przeżywało już w niepodległej Polsce.

Mija 129 lat.

20 grudnia 1918 roku – w Łosicach odbyło się zebranie organizacyjne polskich władz powiatowych, które formalnie przejęły administrację po strukturach okupacyjnych i zaborczych. Był to jeden z kluczowych momentów budowania polskiej państwowości na szczeblu lokalnym po odzyskaniu niepodległości. Od tego dnia administracja powiatowa w Łosicach funkcjonowała już w ramach odradzającego się państwa polskiego, przejmując kompetencje w zakresie porządku publicznego, finansów i zarządzania majątkiem. Mija 106 lat.

21 grudnia

21 grudnia 1962 roku – zmarł Stanisław Małkowski, geolog, urodzony w Radzyniu Podlaskim. Był przedstawicielem pokolenia naukowców kształconych jeszcze przed II wojną światową, a jego prace wiązały się z badaniami geologicznymi prowadzonymi w Polsce w pierwszej połowie XX wieku. Mija 62 lata.

CZYTAJ TEŻ:

• Tydzień z dziejów regionu [8-14 grudnia]. Od guberni siedleckiej po „Solidarność”
• Tydzień z dziejów regionu [1-7 grudnia]. Od Łosic po Białkę
• Tydzień z dziejów regionu [24-30 listopada]. Od Łukowa po Wohyń
• Tydzień z dziejów regionu [17-23 listopada]. Od Rossosza po Sławatycze