Reportaże

Niedługie były rządy księcia Hieronima Wincentego w Białej, jak niedługie było jego życie. Był synem Michała Kazimierza "Rybeńki" i jego drugiej żony, Anny Ludwiki z Mycielskich. Urodził się w Nieświeżu 11 maja 1759 r.. Bardzo wcześnie został osierocony, gdyż ojciec zmarł w 1762 r., gdy chłopiec miał zaledwie trzy lata. W niewiele lat potem stracił także matkę, która zmarła w 1771 r. w Dreźnie. Niespełna wówczas dwunastoletni chłopiec znalazł się pod opieką prawną swego przyrodniego brata, księcia "Panie Kochanku".

Śmierć Augusta III w 1763 r. jeszcze bardziej zdynamizowała, ale i skomplikowała polską scenę polityczną. W okresie bezkrólewia Radziwiłł zachowywał się jak przysłowiowe "dziecko we mgle". Właśnie wtedy "Panie Kochanku" jako jeden z nominalnych przywódców tzw. obozu republikańskiego (obok hetmana Jana Klemensa Branickiego) miał niepowtarzalną okazję, aby zdobyć decydującą przewagę nad "Familią" Czartoryskich.

Przez czternaście lat przemierzał Meksyk i Amazonię, by praktykować u tamtejszych szamanów. Nie ma monopolu na prawdę, nie wierzy w przypadki, jest miłośnikiem banałów, a w jego świecie najważniejsza jest energia. I do tego Krzysztof Orłowski, który od kilkunastu miesięcy jest mieszkańcem południowego Podlasia, coraz częściej bywa szczęśliwy.

Zanim opowiem Czytelnikom o drugim małżeństwie księcia "Panie Kochanku" (jeszcze bardziej nieudanym od pierwszego!) warto nieco uwagi poświęcić jego karierze i działalności politycznej. Mimo braku wykształcenia, miernego intelektu oraz zamiłowania do awanturnictwa i pijaństwa, Karol Stanisław z racji nazwiska, a przede wszystkim za wstawiennictwem ojca, dość szybko piął się po szczeblach kariery.

Już za życia uchodził za jedną z najbardziej barwnych, ale i kontrowersyjnych postaci. Towarzyszyła mu w pełni zasłużona opinia hulaki, awanturnika i pijaka. W literaturze podmiotu przylgnęła do niego niechlubna sława "pierwszego warchoła Rzeczypospolitej". Urodził się w Nieświeżu 27 lutego 1734 r. z ciąży bliźniaczej. Jego brat bliźniak, Janusz Tadeusz, zmarł jednak 10 października 1750 r. w wieku zaledwie szesnastu lat. Odtąd Karol Stanisław stał się "oczkiem" w głowie rodziców, gdyż tylko on pozostał w rodzinie jako jedyny potomek męski.

Związany z Białą Podlaską Zygmunt Smużewski kilka lat spędził w obozach koncentracyjnych. Niemal codziennie widział umierających z głodu i wycieńczenia więźniów. Sam przeżył, bo kradł żywność przeznaczoną dla zwierząt i nie raz potrafił przechytrzyć Niemców.

Po ślubie Michał Kazimierz i Franciszka Urszula Radziwiłłowie zamieszkali w Nieświeżu, gdyż "Rybeńko" będąc ordynatem połączonych ordynacji nieświeskiej i ołyckiej miał prawo zająć "gniazdo" rodu Radziwiłłów. Wynikało to także z przeprowadzonego w 1739 roku pod nadzorem matki podziału dóbr po ojcu, w wyniku którego tzw. dobra alodialne (nieordynackie i nielenne), w tym także Biała i hrabstwo bialskie, przypadły jego młodszemu bratu, Hieronimowi Florianowi. Ten ostatni otrzymał też odzyskane w znany nam już sposób tzw. dobra neuburskie.

– Każdy, kto usłyszał o moim szalonym pomyśle, zadawał jedno pytanie: Czy się nie boisz? I przysięgam, że gdybym pobierała opłaty za każdą odpowiedź, zostałabym już milionerką. Odpowiedź jest prosta: oczywiście, że się boję! – mówi Beata Tarasiuk, 26-latka pochodząca z Terespola, która z początkiem września rozpoczęła ponadroczną, samotną podróż po Azji.

Zarówno w mowie, jak też i w listach miał zwyczaj używania w stosunku do swoich rozmówców zwrotu "rybeńko", co na całe życie stało się jego przydomkiem. Był synem Karola Stanisława I i Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłów. Urodził się w Ołyce 13 czerwca 1702 roku. Rodzice wraz z dziećmi z powodu działań wojennych przenieśli się do Człuchowa na Pomorzu, gdzie Michał Kazimierz spędził wczesne dzieciństwo. Tu w wieku około sześciu lat przyszły wielki hetman litewski rozpoczął pierwsze nauki pod okiem dominikanina Teofila Gródeckiego.